25.06.2008 12:43
76

Ząbkowanie opon

Autor: Tomasz Młodawski, Michelin Polska

Przyczyna nierównomiernego zużywania się opon leży po stronie współpracy bieżnika z nawierzchnią. Niezależnie czy mówimy o "ząbkowaniu" klocków, czy zużyciu w kształcie "zębów piły" powód pozostaje ten sam.

Najważniejsze jest poznanie mechanizmów powstawania zjawiska "ząbkowania" klocków bieżnika.

Nierównomierne zużycie opon

Z "ząbkowaniem" bieżnika mamy do czynienia najczęściej w oponach zamontowanych na tylnej osi nienapędzanej (wleczonej). Dlaczego tak się dzieje? Wyobraźmy sobie prace opony na tylnej osi. Auto uzyskuje napęd z osi przedniej, a oś tylna jest wleczona, tzn. koła tylne obracają się w wyniku oddziaływania asfaltu na bieżnik i wprowadzającego w ruch koła tylne. W trakcie jazdy na bieżnik opon tylnych asfalt oddziaływuje stale w tym samym kierunku tzn. zawsze silniej na krawędź spływu klocków bieżnika, powodując tym smym ich podcieranie. Podczas hamowania opony tylne oddziaływują na asfalt, powodując silniejsze wzajemne oddziaływanie, jednak ciągle w tym samym kierunku, podcierając jeszcze silniej te same krawędzie klocków bieżnika.

Natomiast na osi przedniej napędzanej sytuacja jest odmienna. W przypadku napędzania auta klocki bieżnika opony oddziaływują na asfalt zawsze od strony krawędzi natarcia, powodując jej podcieranie. Natomiast w przypadku hamowania klocki bieżnika opon przednich podcierają się z przeciwnej strony, tak jak w oponach tylnych, od strony spływu. Sytuacja taka powoduje, że na osi napędzanej klocki bieżnika są ścierane z dwóch kierunków, co powoduje ich równomierne zużycie, ale i przyspieszone.

Jakie opony nie ząbkują?

Nie ma modelu opony, który nie jest poddawany ząbkowaniu. Można jednak poprzez odpowiednie czynności zminimalizować ryzyko wystąpienia tego zjawiska.

Czynnikiem wpływającym na zjawisko "ząbkowania" jest rzeźba bieżnika - im jest bardziej otwarta (klocki bieżnika są dalej oddalone od siebie), tym większe jest ryzyko "ząbkowania" bieżnika. Idealną oponą odporną na "ząbkowanie" byłaby opona z jednolitą rzeźbą bieżnika, bez klocków i poprzecznych kanałów. Pamiętać jednak należy, że opona musi spełniać szereg wymogów: przeniesienia napędu, hamowania, trzymania na zakrętach, odprowadzania wody, komfortu itd. W związku z tym projektuje się rzeźby bieżników, które w jak największym stopniu spełniają wszystkie wymagania.

Kolejnym elementem jest ciśnienie w oponach, które powinno być odpowiednie do obciążenia. Zawyżone ciśnienie powoduje wzrost zjawiska ząbkowania. Należy stosować się do ciśnień zalecanych przez producenta aut lub ogumienia. Nowe auta posiadają informacje w postaci naklejki informującej o zalecanym ciśnieniu na każdej osi, w zależności od stopnia obciążenia auta.

Nie bez znaczenia jest stan zawieszenia i amortyzacji auta. Uszkodzone zawieszenie i zużyte amortyzatory wpływają na pogłębienie zjawiska "ząbkowania" klocków bieżnika. Wielowahaczowy układ zawieszenia kół, wbrew powszechnej opinii, nie jest przyczyną "ząbkowania" bieżnika opon. Na tego typu układzie zawieszenia zjawisko to jest jednak bardziej widoczne, ponieważ opona nie jest ścierana w kierunku poprzecznym do kierunku jazdy, co ma miejsce w starszych układach zawieszenia. Bardzo wrażliwe na "ząbkowanie" są opony na tylnych osiach aut kombi, które eksploatowane są bez większego obciążenia. W tym przypadku twardsza amortyzacja tylnej nieobciążonej osi pogłębia zjawisko "ząbkowania". Zaleca się wówczas dostosowanie ciśnienia w tylnych kołach odpowiednio do obciążenia, tzn. zastosowanie najniższego dopuszczalnego ciśnienia dla danego auta.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na wyząbkowanie opony jest styl jazdy kierowcy. Gwałtowne przyspieszanie i hamowanie będzie powiększało zjawisko ząbkowania na osiach nienapędzanych. Natomiast szybka jazda po krętych drogach będzie zacierać ślady ząbkowania.

Ząbkowanie dotyczy także opon eksploatowanych na autach wysokich osiągów z napędem na cztery koła. W tym przypadku mamy do czynienia z dużą masą aut, dużą mocą i dużymi momentami obrotowymi przy napędzaniu kół oraz przy hamowaniu. W związku, z czym na bieżnik opon działają duże siły tarcia mogące powodować silniejsze podcieranie klocków bieżnika.

W celu zminimalizowania zjawiska ząbkowania bieżnika należy systematycznie (przynajmniej raz na sezon lub, co 8-10 tys. km) zmieniać pozycję kół/opon na pojeździe. Poniższy schemat przedstawia zalecany kierunek zmiany położenia kół/opon na pojeździe dla aut z napędem na jedną oś wyposażonych w opony symetryczne i asymetryczne:

Ząbkowanie opon


Opony kierunkowe mogą być rotowane wg powyższego schematu, jednak konieczne jest zdjęcie opon z obręczy w celu zachowania właściwego kierunku toczenia opon.
Dla aut wyposażonych w opony kierunkowe zalecany jest następujący schemat rotacji kół/opon niewymagający demontażu opon:

Ząbkowanie opon

Natomiast dla aut z ciągłym napędem na cztery koła należy zastosować następujący schemat rotacji kół/opon:

Ząbkowanie opon

Rotacja powinna zapewnić odwrócenie kierunku toczenia opon symetrycznych i asymetrycznych. W tym przypadku opony kierunkowe wymagają zdjęcia z obręczy w celu zapewnienia właściwego kierunku toczenia opon.
Dla aut z napędem 4x4 posiadających różne rozmiary opon na przedniej i tylnej osi zaleca się następujący schemat rotacji kół/opon:

Ząbkowanie opon

Powyższy schemat dotyczy aut wyposażonych w opony symetryczne i asymetryczne. Rotacja powinna zapewnić zmianę kierunku toczenia się opon.
W przypadku silnego zjawiska wyząbkowania bieżnika, opony można dotrzeć na specjalnym urządzeniu w nielicznych serwisach ogumienia - niestety skracając żywotność opon.

Należy jednak zaznaczyć, że ten rodzaj nierównomiernego zużycia nie ma bezpośredniego wpływu na bezpieczeństwo jazdy, obniża jedynie komfort jazdy powodując hałas.



Komentarze